Bogdan Hutten-Czapski
Leliwa
Rodzina	Czapscy
Data i miejsce urodzenia	13 maja 1851 Smogulecka Wieś
Data i miejsce śmierci	7 września 1937 Poznań
Ojciec	Józef Napoleon Hutten-Czapski
Matka	Eleonora Mielżyńska
Odznaczenia

 

Hr. Bogdan Hutten-Czapski ok. 1891

Bogdan Franciszek Serwacy Hutten-Czapski h. Leliwa, niem. Bogdan Graf von Hutten-Czapski (ur. 13 maja 1851 wSmoguleckiej Wsi^[1], zm. 7 września 1937 w Poznaniu) – hrabia polskiego pochodzenia, polityk pruski, burgrabiaCesarskiego Zamku Poznańskiego, kurator uczelni warszawskich 1915–1918, prezydent Związku Polskich Kawalerów Maltańskich 1926–1937, właściciel ordynacji Smogulec w obecnym woj. wielkopolskim, doctor honoris causaUniwersytetu^[2] i Politechniki Warszawskiej^[3].

Rodzina[edytuj]

Ród Czapskich herbu Leliwa to stara pomorska szlachta, która wzięła nazwisko od swych posiadłości Czaple (powiat świecki) lub Czapelki w tymże powiecie, gdzie pojawiła się w XIV wieku. Gdy rodzina stała się jedną z najznaczniejszych i najbogatszych w Prusach Królewskich, część potomków rodu przybrała w XVIII wieku przydomek „Hutten” i powoływała się na rzekome pochodzenie od nadreńskiej szlachty von Huttenów, której boczna gałąź miała się osiedlić w Polsce na początku XIV wieku i przybrać miano „Czapski” – niejako tłumaczenie niemieckiego Hut (kapelusz, czapka) – podczas gdy nazwisko Czapski w rzeczywistości pochodzi od nazwy wsi Czaple lub Czapelki. Wśród Czapskich było 13 senatorówI Rzeczypospolitej, wielu kasztelanów różnych miejscowości na Pomorzu i w Prusach Królewskich, paru wojewodów ibiskupów, 6 kawalerów Orła Białego i 3 kawalerów Virtuti Militari (wśród nich: ojciec Bogdana).

Związani blisko z Wettynami, byli przeciwnikami Familii Czartoryskich, później zwolennikami konfederacji barskiej. Po rozbiorach uzyskali tytuły hrabiowskie w Prusach, potwierdzone następnie w Rosji. Najzamożniejsza była linia białoruska, która odziedziczyła część majątków radziwiłłowskich w Wielkim Księstwie Litewskim, m.in. Kiejdany (skonfiskowane przez władze carskie w 1864 roku za udział właściciela, Mariana Czapskiego, w powstaniu styczniowym). Od roku 1923 istnieje stowarzyszenie rodzinne. W Krakowie Czapscy założyli Muzeum Czapskich (ob. część Muzeum Narodowego w tym mieście). Najwybitniejszymi potomkami rodu w 2. połowie XX wieku byli publicysta i malarz Józef Czapski i jego siostraMaria Czapska, historyk literatury.

Bogdan Czapski był jedynym synem niesłychanie barwnej postaci z 1. połowie XIX wieku, Józefa Napoleona Czapskiego i córki generała Mielżyńskiego Eleonory (Laury) 1° voto Karolowej Czarneckiej, dziedziczki Smogulca. Ojciec zmarł nacholerę, gdy Bogdan miał rok. Matka posiadała rozległe koneksje na dworze w Berlinie i uzyskała dla syna w 1861 roku dziedziczny pruski tytuł hrabiowski i przetworzenie Smogulca na ordynację.

Młodość i pierwsze kroki na dworach europejskich[edytuj]

Pierwsze nauki Czapski pobierał w Poznaniu, gdzie jego prywatnym guwernerem był Ludwik Koenigk, poprzednio bibliotekarz Tytusa Działyńskiego w Kórniku. W latach 1862–1865 matka przebywała ze względów zdrowotnych weWłoszech, gdzie Bogdan jeszcze jako mały chłopiec nauczył się płynnie mówić po włosku, potem matka przeniosła go do szkół w Szwajcarii i Francji, gdzie zdał maturę w Lycée Bonaparte w Paryżu. Sezon letni spędzano zawsze w kurortach w Niemczech, głównie w Bad Schwalbach, gdzie hrabina Czapska zaprzyjaźniła się z Augustą Weimarską, żoną późniejszego króla Prus i cesarza niemieckiego Wilhelma I. W czasie wojny lat 1870-1871 Czapski opuścił Francję i udał się do Rzymu, gdzie przedstawiono go papieżowi Piusowi IX, który obdarzył go życzliwością i nieomal przyjaźnią; w tych latach Czapski, stały bywalec salonów papieskich, był naocznym świadkiem upadku Państwa Kościelnego i dobrowolnego ogłoszenia się przez papieża „Więźniem Watykanu”. Stosunki we Włoszech, które Czapski wówczas nawiązał, były mu później bardzo użyteczne w jego „tajnej dyplomacji” i przy pośredniczeniu między różnymi kanclerzami II Rzeszy a Watykanem.

W roku 1871 Czapski powrócił do Niemiec, podjął studia prawnicze w Wiedniu, Berlinie i Heidelbergu i ukończył je w r. 1875, zdając egzamin na sądowego referendarza. Chciał później podjąć studia medyczne, ale zamiar musiał porzucić, gdy dostał się w wir polityki, pozostał tylko przez całe życie członkiem zarządu Niemieckiego Towarzystwa Zwalczania Raka. W czasie studiów w stolicy Niemiec uzyskał zaproszenie na dwór pary cesarskiej Wilhelma I i Augusty, która, znając go od dzieciństwa, była dla niego wielce życzliwa – był w końcu, oprócz dość zniemczałych berlińskich Radziwiłłów, prawie jedynym polskim magnatem, który był wierny Hohenzollernom. Cesarz odradzał mu karierę w sądownictwie i polecił mu wojsko, ale tam Czapski trafił na wrogość potężnego feldmarszałka Alfreda von Waldersee i całej oficerskiej kliki junkrów pruskich, która nie dopuszczała Polaków do wyższych rang w armii, oraz potem na nieufność Bismarcka i Wilhelma II, tak że po wielu latach służby Czapski osiągnął tylko stopień majora huzarów.

Lata tajnej dyplomacji[edytuj]

Pierwszą tajną misję Czapski otrzymał w 1890 roku, gdy władze niemieckie postanowiły porzucić bismarckowską politykę Kulturkampfu i zbliżyć się do Watykanu z celem stopniowego podpisania konkordatu. Wysłano go do Rzymu z zadaniem wysondowania nastrojów na dworze papieskim. Przez następne dwa lata pracował najpierw – bez oficjalnego etatu, jako „obserwator” – w ambasadzie niemieckiej w Paryżu, gdzie ambasadorem był późniejszy kanclerz Rzeszy, książę Hohenlohe, z którym Czapski zawarł bliską przyjaźń, a pierwszym sekretarzem następny późniejszy kanclerz, Bernhard von Bülow. Od księcia Hohenlohe Czapski otrzymał polecenie utrzymywania kontaktów i badania nastrojów nie tylko wśród rządzących republikanów, ale także wśród znanych mu z młodości bonapartystów ilegitymistów. Wielce pomocny w tym był mu rezydujący od lat w Paryżu hrabia Guido Henckel von Donnersmarck, którego Czapski do końca życia wysoko cenił, wyrażając także podziw i szacunek dla jego żony Teresy primo voto markizy de Paiva, bojkotowanej przez panie z towarzystwa paryskiego. Potem przeniesiono go do Strasburga, gdzie był adiutantem namiestnika Rzeszy, feldmarszałka Manteuffla. Następnie otrzymał bardzo ważną misję wywiadowczą – przygotowujący się powoli do wojny niemiecki Sztab Generalny wysłał go w podróż do zaboru rosyjskiego i austriackiego w celu zbadania nastrojów i stosunków (1892).

W roku 1894 przyjaciel Czapskiego ks. Hohenlohe został kanclerzem Rzeszy i Czapski wraz ze swym dobrym znajomym, „szarą eminencją” niemieckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, baronem Holsteinem, stał się głównym doradcą kanclerza w sprawach polityki zagranicznej i kościelnej i wpłynął w dużej mierze na to, że rząd pruski zgodził się na objęcie poznańsko-gnieźnieńskiej stolicy arcybiskupiej przez Polaka, Floriana Stablewskiego. Czapski pośredniczył także pomiędzy Berlinem i Watykanem przy zawikłanej sprawie obsadzenia biskupstwa w Strassburgu. Po śmierci Stablewskiego (1906) fotel gnieźnieński pozostawał przez 8 lat nieobsadzony, Czapski popierał w tym czasie kandydaturę Edwarda Likowskiego, na nominację którego Berlin nie chciał się zgodzić.

W roku 1895 Czapski został mianowany dziedzicznym członkiem pruskiej Izby Panów, gdzie należał do uważanej za liberalną „Nowej Frakcji”. W sprawachPoznańskiego nie zgadzał się z polityką „Koła Polskiego”, ale wszczął energiczną akcję w czasach walki przeciwko ustawie o wywłaszczeniu Polaków i udało mu się stworzyć w Izbie blok przeciwników ustawy, do którego należeli m.in. Guido Donnersmarck, książę pszczyński Hans Henryk XV i książę na śląskim Trachenbergu, von Hatzfeldt.

31 lipca 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Cesarz Wilhelm II wezwał Czapskiego do siebie i powiedział mu (tłum. W. Dworzaczka): Postanowiłem, o ile Pan Bóg użyczy zwycięstwa naszemu orężowi, odbudować państwo polskie w związku z nami, co na zawsze zabezpieczyłoby Niemcy od Rosji (w oryginale niem. – Es ist Mein Entschluss, falls Gott der Herr unseren Waffen den Sieg verleiht, einen selbständigen polnischen Staat wiederherzustellen, mit welchem im Bunde Deutschland für immer gegen Russland gesichert sein würde)^[4]. Jednocześnie cesarz oświadczył, że wysłał już poprzedniej nocy telegram do papieża z prośbą o mianowanie Likowskiego arcybiskupem gnieźnieńsko-poznańskim. Najważniejsza faza działalności Czapskiego rozpoczęła się.

I wojna światowa[edytuj]

Pierwszy rok[edytuj]

Na początku wojny Czapski został przydzielony do niemieckiego Sztabu Generalnego, kierowanego przez Hindenburga i Ludendorffa, jako referent polityczny do spraw wschodnich – obaj generałowie, nie przewidziawszy tak szybkiego zwycięstwa niemieckiego, jakie miało miejsce, planowali ewentualne wywołanie powstania antyrosyjskiego w Kongresówce i chcieli wykorzystać przy tym koneksje Czapskiego i autorytet Likowskiego jako prymasa Polski. Odkomenderowany później do sztabu Mackensena, Czapski był świadkiem, po zwycięskiej dla Niemców bitwie pod Brzezinami, zajęcia Łodzi i Łęczycy. W grudniu 1914 roku pojechał z rozkazu Wilhelma II do Poznania, by tam, jako burgrabia Zamku, wręczyć 23 grudnia w imieniu cesarza buławę marszałkowską „oswobodzicielowi Prus Wschodnich” Hindenburgowi. W lutym roku 1915 zmarł arcybiskup Likowski i cesarz Wilhelm mianował Czapskiego swym zastępcą przy uroczystościach pogrzebowych w Poznaniu; gdy hrabia tam przybył, okazało się, że berlińskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zmieniło decyzję monarchy: Czapski jako Polak byłby nieodpowiednim reprezentantem cesarza, a więc oddelegowano do Poznania pruskiego ministra kultury, a hrabiemu pozwolono wystąpić tylko w roli burgrabiego Zamku. Był to pierwszy sygnał tego, jak niewielki był już wówczas zasięg władzy Wilhelma II – Czapski tego niestety nie pojął.

W kwietniu 1915 r. kanclerz Bethmann-Hollweg wysłał Czapskiego z tajną misją do Rzymu, na rozmowy z dobrym znajomym hrabiego, premierem Giolittim – chodziło o to, by odciągnąć Italię, dotychczas neutralną, od przystąpienia do wojny po stronie Ententy. Misja Czapskiego była skazana na niepowodzenie, gdyż Włosi w zamian za zachowanie neutralności żądali przekazania im przez Austrię Tyrolu Południowego, a Austria była w tej kwestii nieustępliwa.

Niemcy wkraczają do Warszawy[edytuj]

5 sierpnia 1915 r. wojska niemieckie wkroczyły do lewobrzeżnej Warszawy. Według życzenia kanclerza Bethmanna Czapski, wraz z przedstawicielami zorganizowanej na jesieni 1914 roku w Kaliszu niemieckiej „Administracji Cywilnej Terenów Lewobrzeżnych Wisły”, znajdował się na pierwszej linii frontu i jemu przypadło zadanie oznajmienia Radzie Miejskiej m.st., że „sprzymierzeni cesarze” okupowali miasto. Dzięki jego interwencji władze okupacyjne zatwierdziły księciaZdzisława Lubomirskiego jako p.o. prezydenta miasta. Czapski, świadom swej nowej pozycji znaczącego pośrednika między władzami niemieckimi a Polakami, wynajął Pałac Potockich na Krakowskim Przedmieściu na rezydencję, w której mógł urządzać reprezentacyjne spotkania (poza wszystkim właściciel pałacu, Józef Mikołaj Potocki, poddany rosyjski, był jego dobrym znajomym, a władze niemieckie chciały urządzić w pałacu kasyno oficerskie, a więc Czapski pragnął uratować budowlę dla przyjaciela).

Współpraca z Beselerem[edytuj]

25 sierpnia 1915 roku generalnym gubernatorem okupowanych przez Niemców terenów Kongresówki został generał Hans Hartwig von Beseler, którego ojca, profesora prawa, Czapski znał jeszcze z lat studenckich. Beseler nie był nieprzychylny polskim dążeniom niepodległościowym, ale widział przyszłość Polski (oczywiście Polski bez Poznańskiego, Śląska i dostępu do morza, ale ewentualnie z Wilnem i nawet może z Mińskiem Litewskim) tylko w ścisłym sojuszu z Cesarstwem Niemieckim i pod berłem któregoś z książąt niemieckich. Rzeczywistym, doraźnym celem Niemców było jak najszybsze stworzenie polskiej armii z rekruta z Kongresówki, która odciążyłaby siły niemieckie na froncie wschodnim. W administracji Beselera Czapski został na rozkaz cesarza głównym doradcą generała w sprawach polskich. Od początku tej działalności usiłował zwrócić uwagę gubernatora na konieczność powołania miejscowych Polaków na stanowiska szefów guberni i powiatów, ale na próżno – stanowiska te obsadzono Niemcami i stan ten trwał prawie do zakończenia wojny.

2 listopada 1915 roku Beseler powołał Czapskiego na stanowisko kuratora Uniwersytetu i Politechniki Warszawskiej. Obie uczelnie, z rosyjskim językiem wykładowym, zostały zamknięte przez władze carskie na początku wojny, teraz miały się odrodzić jako polskie szkoły wyższe. Po dwóch miesiącach działalności kuratorskiej Czapskiemu udało się w ścisłej współpracy z rektorami UW, Józefem Brudzińskim i Politechniki, Zygmuntem Straszewiczem dać sygnał do rozpoczęcia pracy na obu uczelniach. W tym samym roku hrabia otrzymał pieczę na pozostawionymi przez Rosjan archiwami Królestwa Kongresowego. Urzędnicy rosyjscy z prowincji uciekli razem z armią, tylko stołeczne Archiwum Główne Akt Dawnych miało jeszcze szczątkowy personel, głównie Polaków. We współpracy ze światlejszymi pruskimi i częściowo austriackimi archiwistami Czapskiemu udało się uchronić polskie archiwa przed zakusami Berlina, który chciał przejąć wszystkie dokumenty dotyczące rządów pruskich w Polsce po III rozbiorze. Do zasług hrabiego należy także uzyskanie zezwolenia władz na pierwszą po 1830 roku demonstrację patriotyczną w dniu 3 maja 1916, w której wzięły udział olbrzymie tłumy mieszkańców Warszawy. Po raz pierwszy od 1831 w stolicy pojawiły się biało-amarantowe polskie flagi narodowe.

W tzw. Królestwie Regencyjnym[edytuj]

5 listopada 1916 roku okupacyjne władze niemieckie i austro-węgierskie ogłosiły powstanie „niepodległego” Królestwa Polskiego, często ze względu na triumwiratregentów jako głowę państwa zwanego „Królestwem Regencyjnym”. Akt proklamacji odczytano w Sali Kolumnowej Zamku Królewskiego w Warszawie, polski tekst odczytał Czapski (jak zauważyła ks. Maria Lubomirska „miał dobrą dykcję, ale polskie tłumaczenie tekstu było fatalne”). Już przedtem, 13 czerwca 1916, Wilhelm II w czasie audiencji udzielonej Czapskiemu ponowił swe obietnice popierania niepodległości Polski, ale skonkretyzował jednocześnie niektóre żądania: aneksjaKalisza przez Prusy, dowództwo cesarza niemieckiego nad wojskami polskimi, wspólna polityka zagraniczna z Rzeszą, oddanie kolei żelaznych w Polsce w administrację Deutsche Reichsbahn. Nie wspomniał o Wilnie czy Mińsku. Czapski do końca polegał na obietnicach cesarza, ale nie był już tak dobrze poinformowany jak kiedyś i nie wiedział, że Wilhelm II nie sprawował już rzeczywistej władzy – była ona w rękach Hindenburga i Ludendorffa, Sztabu Generalnego, a ten żądał od nowej Polski dużo więcej, następnego rozbioru, „kordonu sanitarnego” z terenów graniczących z Prusami, obejmującego ok. 1/3 terenu Kongresówki, i zaczął popierać utworzony w okupowanym przez Niemców Kownie narodowy komitet litewski, który żądał Wilna dla Litwy. Nieświadom tego wszystkiego Czapski nadal działał w duchu porozumienia polsko-niemieckiego, tak jak je pojmował: usiłował przeszkodzić przedwczesnemu werbunkowi do nowo powstającej Polnische Wehrmacht – który chciano ogłosić przed przekazaniem ważniejszych ministerstw i funkcji administracyjnych Polakom – protestował przeciwko pokojowi brzeskiemu – wszystko na próżno. Mianowano go komisarzem przy Radzie Regencyjnej, rzeczywistym tajnym radcą, ale Berlin po odejściu przyjaciela, Bethmanna-Hollwega, ze stanowiska kanclerza (1917) lekceważył jego opinie i raporty – Czapski nie zdołał np. przeszkodzić osadzeniu Piłsudskiego iSosnkowskiego w twierdzy w Magdeburgu (ta decyzja Beselera ochłodziła bardzo stosunki między hrabią a gubernatorem). Zwracał się często do cesarza, prosząc o osobistą interwencję w różnych sprawach, ale nie uzyskiwał odpowiedzi.

9 listopada 1918 roku księżna Zdzisławowa Lubomirska zanotowała w swym dzienniku: „wieczorem dowiaduje się Zdziś od Czapskiego, który przybywa na Frascaticały drżący z Żychlińskim, że rewolucja wybuchła w Berlinie. Ebert został kanclerzem (jeśli nie najlewicowszy Ledebour), cesarz Wilhelm już swój tron pożegnał”.

24 listopada 1918 r. Bogdan Hutten-Czapski opuścił Warszawę i wyjechał do swych majątków w Poznańskim. 30 listopada opublikowano obwieszczenie cesarza Wilhelma, w którym zwalniał swych oficerów i urzędników od przysięgi na wierność. Świat Czapskiego legł w gruzach.

W niepodległej Polsce[edytuj]

 

Bogdan Czapski (we fraku) z rektorami UW i PW w Smogulcu, 13 maja 1931, 2. od lewej Emeryk August Hutten-Czapski

Przez jakiś czas Czapski zachował przyjazne stosunki z wpływowymi postaciami z czasów sprzed I wojny – wynajął 14-pokojowe mieszkanie w centrum Berlina obok alei Unter den Linden, gdzie przez parę lat mieszkał wspólnie z byłym kanclerzem Bethmann-Hollwegiem, jeździł do Rzymu, gdzie odwiedzał różnych starych polityków, jak b. kanclerza II RzeszyBülowa (zanim ten opublikował swe wspomnienia, w których Czapskiego oczernił), czy starych kardynałów z czasów Leona XIII, ale w końcu zwinął wszelkie interesy w Niemczech i powrócił do Smogulca.

Jako bezdzietny, dodatkowo do niedawna powiązany ze znienawidzonym państwem pruskim, Czapski obawiał się wywłaszczenia. Dlatego już w roku 1922 adoptował dalekiego krewnego, 25-letniego Emeryka Augusta Czapskiego, synaKarola, zaś od 1924 r. zaczął się starać u władz polskich o rozwiązanie ordynacji Smogulec. Po sześciu latach starania zostały uwieńczone powodzeniem i dobra smoguleckie przetworzono w fundację w celu popierania nauki polskiej, której główne środki miały być przeznaczone na rozwój Uniwersytetu i Politechniki Warszawskiej, podopiecznych Czapskiego w czasach I wojny światowej. Hrabia wniósł do niej 2683,4 ha swych dóbr i dwór, który miał być domem pracy twórczej i wypoczynku dla profesorów obu uczelni. Ufundował również berła i łańcuchy dla ich rektorów^[5].

W roku 1931, podczas uroczystości z okazji 80. urodzin, Czapski otrzymał doktoraty honoris causa obu uczelni. Listy gratulacyjne nadesłali mu m.in. prezydentIgnacy Mościcki i prymas August Hlond. Z listu prymasa zgromadzeni dowiedzieli się, że papież odznaczył jubilata Krzyżem Wielkim Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego^[5]. 10 listopada 1933 roku, „za wybitne zasługi przy organizacji szkół akademickich w Warszawie oraz długoletnią użyteczną działalność obywatelską i ofiarność” został odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski^[6].

Od połowy lat 20. XX wieku do śmierci Czapski kierował Związkiem Polskich Kawalerów Maltańskich, polską organizacją zakonu maltańczyków, do którego ZwiązkuŚląskiego należał od 1880 roku i którego baliwem był od 1925 roku. Oprócz tego poświęcił wiele lat pisaniu swych wspomnień, które, napisane po niemiecku, ukazały się rok przed jego śmiercią, jednocześnie w tłumaczeniu polskim i po niemiecku. Zmarł w szpitalu sióstr Elżbietanek w Poznaniu^[7]. Został pochowany obok rodziców w krypcie kościoła parafialnego w Smogulcu. Bogaty księgozbiór i olbrzymie archiwum korespondencji (kilkanaście tysięcy listów) przekazał do Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego w Krakowie.

Fundacja Czapskiego miała krótki żywot. W 1939 roku Smogulec zajęli Niemcy i osadzili tam swego treuhändera (powiernika). W 1945 roku jego dwór w Smogulcu m.in. wraz z bogatą biblioteką spalili czerwonoarmiści. Później nastała reforma rolna tzw. „władzy ludowej”. Pomimo że po wojnie Rada Fundacji wznowiła swą pracę, fundację zlikwidowano. Z jej dóbr utworzono PGR, którego pracowników zakwaterowano w ocalałej z pożaru oficynie^[5].

W 1993 roku ówcześni rektorzy Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej wystąpili do premier Hanny Suchockiej z prośbą o reaktywowanie fundacji. Odpowiedziano im, że jest to niemożliwe z uwagi na brak podstaw prawnych. W 2011 roku rektor Politechniki wraz ze spadkobierczynią Czapskiego, plastyczką Izabellą Godlewską de Aranda, ponownie podjęli próbę ożywienia fundacji, której znaczna część byłych gruntów do dziś pozostaje w dyspozycji państwowej Agencji Nieruchomości Rolnych. Pisma skierowane do posłanki Małgorzaty Kidawy-Błońskiej, ministra nauki Barbary Kudryckiej i do Kancelarii Prezydenta pozostały bez odzewu^[5].

Odznaczenia[edytuj]

• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (wręczona 9 stycznia 1934)^[8]
• Baliw Krzyża Wielkiego Honoru i Dewocji (Zakon Maltański)^[8]
• Kawaler po Sprawiedliwości (profes, Zakon Maltański)^[8]
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego (Watykan)^[8]
• Krzyż Wielki Orderu Korony (Włochy)^[8]
• Komandor Orderu Sławy (Tunezja)^[8]
• Kawaler Orderu Krzyża Żelaznego (Prusy)^[8]
• Kawaler Orderu Orła Czerwonego (Prusy)^[8]
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)^[8]
• Kawaler Książęco-Saskiego Ernestyńskiego Orderu Domowego (Saksonia)^[8]
• Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry)^[8]
• Krzyż Mariański (Austria)^[8]
• Srebrny Krzyż Pielgrzyma (Kustodia Ziemi Świętej)^[8]

Opinie współczesnych[edytuj]

Poza gronem najbliższych przyjaciół, głównie Niemców i Włochów, Czapski nie cieszył się na ogół sympatią swych współczesnych. Patriotyczne koła polskie widziały w nim głównie „zniemczałego Polaka” i germanofila, a nacjonalistyczne koła berlińskie zatwardziałego klerykała i Polaka, któremu nie można w pełni ufać (b. kanclerz Bernhard von Bülow, niegdyś kolega z ambasady w Paryżu, wystawił mu w swych pamiętnikach jak najgorszą opinię kłamliwego intryganta) i podejrzewały go o szpiegowanie dla Watykanu. Źle z nim się obeszła także w swych wspomnieniach księżna Maria z Branickich Lubomirska, żona Zdzisława Lubomirskiego: (...) hrabia Hutten-Czapski, człek dobry, ale tchórzliwy, zniemczony dworak, typ Menelausa; (...) Franiowie Kwileccy dają malutki obiad w klubie z Czapskim, zasuszonym Menelausem; (...) Czapski, histeryczny dworak, tchórzem podszyty; (...) Ubawiło mnie przerażone spojrzenie Czapskiego jakoby po ukąszeniu osy w zadek; itd.

Lepszą opinię wydał mu zatrudniany swego czasu przez hrabiego Włodzimierz Dworzaczek, autor biogramu Czapskiego w „Polskim Słowniku Biograficznym”, pisanego w rok po jego śmierci: „szczery katolik, przekonań postępowych, odznaczał się niezwykłą ruchliwością i pracowitością oraz rozmaitością zainteresowań... jego pamiętniki, ogłoszone za życia, są dowodem rzadkiej prostolinijności i odwagi cywilnej”.

Hutten-Czapski tak nakreślił swą sylwetkę we wstępie do „60 lat...”: pochodzenie szlacheckie, narodowość polska, obywatelstwo pruskie, wyznanie katolickie, liberalne poglądy polityczne, niezależność ekonomiczna, wychowanie kosmopolityczne, radość życia, żądza wiedzy, chęć do pracy i do podróżowania były decydującymi elementami mego długiego życia”.

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

• Stanisław Dzierzbicki, Pamiętnik z lat wojny 1915-1918, Warszawa 1983, ISBN 83-06-00828-6.
• Bogdan Hutten-Czapski, Sześćdziesiąt lat życia politycznego i towarzyskiego, 1-2, Nakładem Księgarni F. Hoesicka, Warszawa 1936 (Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa). Sechzig Jahre Politik und Gesellschaft, 1-2,. Berlin 1936
• Simon Konarski, Armorial de la noblesse polonaise titrée, Paris 1958
• Tadeusz W. Lange, Zakon Maltański w Drugiej Rzeczypospolitej, Poznań 2000
• Maria Lubomirska,Pamiętnik księżnej Marii Zdzisławowej Lubomirskiej 1914-1918, Poznań 2002, ISBN 83-86138-92-0.
• Włodzimierz Dworzaczek: Czapski-Hutten Bogdan Franciszek Serwacy hr. (1851–1937) [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. IV, Kraków: 1938

Braun o Polsce: To kondominium niemiecko-rosyjskie pod żydowskim ...

wpolityce.pl/.../240906-braun-o-polsce-to-kondominium-niemieck...

1.  
2.  

Translate this page

Apr 14, 2015 - Grzegorz Braun, kandydat na Prezydenta RP, reżyser i dokumentalista, w programie „Tu jest Polska” Jacka Prusinowskiego przedstawił swój ...

Historia, nie stoi w miejscu.

Co nie udało się  osiągnąć Graffowi Hutta Czapskiemu, z powodu odmowy przyjęcia ślubowania wierności wobec Wilhelma II może uda się jego następcom ?

Zagmatwanie badania Prawdy o Smoleńsku służy temu celowi.

Wszak przecie dobrze pociąga się za sznurki, mając ARGUMENTY.

Tusek należy do Europy, w wrak TU154M PLF101 ? do Rosji.

Przetopią na puszki do piwa Lech kiedy tylko zechcą !

Kontrowersyjna reklama "Zimny Lech" zniknie spod Wawelu - SE.pl

www.se.pl625 × 568Search by image

Zimny Lech - billboard

 

Generalne Gubernatorstwo Warszawskie[edytuj]

 

 

Generalgouverment Warschau Generalne Gubernatorstwo Warszawskie
←  1915-1918  →
Flaga Drugiej Rzeszy Niemieckiej Godło Drugiej Rzeszy Niemieckiej
Język urzędowy	niemiecki
Stolica	Warszawa
Status terytorium	terytorium okupowane
Zależne od	Niemiec
Ostatnia głowa terytorium	Generalny Gubernator Hans von Beseler
Ostatni szef rządu	Szef Administracji Cywilnej Otto von Steinmeister
Liczba ludności ()  • całkowita   • gęstość zaludnienia  • narody i grupy etniczne	ok. ok. osób/km² Polacy, Niemcy, Żydzi
Jednostka monetarna	rubel marka polska(mkp)
Data likwidacji	11 listopada 1918

 

Zamek Królewski w Warszawie był siedzibą Rady Regencyjnej oraz Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego

 

Siedzibą generalnego gubernatora warszawskiego był Belweder

 

W pałacu Potockich w latach 1915-1918 rezydował hrabia Bogdan Hutten-Czapski, jeden z najbliższych współpracowników generała Hansa Hartwiga von Beselera

 

Marka polska – walutawprowadzona przez niemieckie władze okupacyjne w Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim, emitowana przez Polską Krajową Kasę Pożyczkową

Cesarsko-Niemieckie Generalne Gubernatorstwo Warszawskie (niem. Kaiserlich-deutsche Generalgouverment Warschau) – niemiecka administracja okupacyjna ziem Królestwa Polskiego, utworzona 24 sierpnia 1915 roku i podlegająca bezpośrednio cesarzowi oraz kanclerzowi. Generalnym gubernatorem warszawskim mianowany został generał Hans Hartwig von Beseler.

 

Spis treści

  [ukryj] 

• 1Kalendarium wydarzeń politycznych
  • 1.11915
  • 1.21916
  • 1.31917
  • 1.41918
• 2Obszar
• 3Struktura organizacyjna
• 4Polityka 5 listopada
• 5Uwagi
• 6Przypisy
• 7Bibliografia
• 8Linki zewnętrzne

 

Kalendarium wydarzeń politycznych[edytuj]

1915[edytuj]

• 24 sierpnia 1915 – utworzenie Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego
• 8 września 1915 – zniesienie sądów obywatelskich przez generalnego gubernatora warszawskiego
• 12 września 1915 – rozwiązanie Centralnego Komitetu Obywatelskiego przez generalnego gubernatora warszawskiego
• 15 listopada 1915 – otwarcie Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej

1916[edytuj]

• 1 stycznia 1916 – utworzenie Rady Głównej Opiekuńczej
• 22 stycznia 1916 – wydanie Ordynacji powiatowej dla Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego
• 1 lutego 1916 – utworzenie w Warszawie Milicji Miejskiej (ze Straży Obywatelskiej)
• 15 lutego 1916 – powiększenie Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego o obszar guberni łomżyńskiej, powiaty węgrowski, sokołowski, łukowski i siedlecki guberni siedleckiej oraz o obszary wokół Osowca, na podstawie rozporządzenia gen. Ericha von Falkenhayna, Szefa Sztabu Generalnego
• 3 maja 1916 – uroczyste obchody w Warszawie rocznicy uchwalenia pierwszej konstytucji
• 5 maja 1916 – nadanie Warszawie ordynacji miejskiej
• 16 lipca 1916 – wybory do Rady Miejskiej miasta Warszawy
• 24 lipca 1916 – po raz pierwszy zebrała się rada miejska Warszawy
• 4 października 1916 – rozporządzenie generalnego gubernatora warszawskiego o przymusowej rekrutacji na roboty do Niemiec
• 11 października 1916 – ogłoszenie statutów Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej^[1]
• 5 listopada 1916 – proklamacja cesarza niemieckiego oraz cesarza Austrii i króla Węgier zapowiadająca utworzenieKrólestwa Polskiego
• 9 listopada 1916 – wydanie odezwy werbunkowej do Polaków
• 12 listopada 1916 – samowolne wydanie przez generalnego gubernatora warszawskiego rozporządzenia o Radzie Stanu i Sejmie w Królestwie Polskim (niewykonane)
• 6 grudnia 1916 – wydanie przez generalnych gubernatorów warszawskiego i lubelskiego rozporządzenia o tymczasowej Rady Stanu
• 9 grudnia 1916 – powołanie przez niemieckie władze okupacyjne Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej posiadającej uprawnienie do emisji marki polskiej^[2]

1917[edytuj]

• 11 stycznia 1917 – ogłoszenie reskryptów powołujących członków tymczasowej Rady Stanu
• 10 kwietnia 1917 – przekazanie przez Austro-Węgry zwierzchnictwa na Legionami Polskimi niemieckim władzom okupacyjnym oraz utworzenie Polskiej Siły Zbrojnej
• 12 września 1917 – wydanie przez generał-gubernatorów warszawskiego i lubelskiego patentu w sprawie władzy państwowej w Królestwie Polskim

1918[edytuj]

• 12 października 1918 – przejęcie zwierzchniej władzy nad Polską Siłą Zbrojną przez Radę Regencyjną
• 22 października 1918 – przekazanie Radzie Regencyjnej władzy w Generalnym Gubernatorstwie Lubelskim

Obszar[edytuj]

W wyniku ofensywy państw centralnych, przeprowadzonej w okresie od maja do sierpnia 1915 roku całe terytorium Królestwa Polskiego znalazło się pod okupacją Niemiec i Austro-Węgier. W skład Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego weszły gubernie kaliska, warszawska, płocka, łomżyńska oraz część guberni piotrkowskiej i siedleckiej.

Struktura organizacyjna[edytuj]

• grupa sztabu i podsztabu
• Inspektorat Wyszkolenia Polskiej Siły Zbrojnej przy Wodzu Naczelnym PSZ^[a]
• Wydział do Spraw PSZ
• zarząd archiwum
• intendentura wojskowa
• Cesarsko-niemiecka Administracja Cywilna w Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim^[b] – tzw. Zarząd Cywilny:
  • urzędy powiatowe
  • prezydia policji w Warszawie i Łodzi
  • Krajowa Rada Szkolna
• zarząd poczt i telegrafów
• komisariat rządu przy tRS i Radzie Ministrów
• kurator szkół wyższych

Polityka 5 listopada[edytuj]

W wyniku konferencji pszczyńskiej 5 listopada 1916 władcy Niemiec i Austrii wydali 5 listopada 1916 r. proklamację, w której ogłosili zamiar utworzenia państwa polskiego. Skutkiem tej proklamacji było przystąpienie do przekazywania administracji nad poszczególnymi dziedzinami życia publicznego z rąk niemieckich w polskie. Powstała tymczasowa Rada Stanu, która przygotowywała się do przejęcia władzy w przekazywanych jej przez władze okupacyjne dziedzinach.

W pół roku po utworzeniu Królestwa Polskiego, 10 kwietnia 1917 roku, gubernator Beseler objął dowództwo nad Polską Siłą Zbrojną i pełnił tę funkcję do 21 października 1918 roku.

Władze polskie przejęły od administracji okupacyjnej sądownictwo 1 września oraz szkolnictwo 1 października 1917 roku.

Rada Regencyjna 7 października 1918 zadeklarowała niepodległość Polski, a pięć dni później pozbawiła Beselera władzy nad wojskiem polskim. W GGW władze administracji niemieckiej zapowiadały przekazanie Polakom pełnej władzy nad instytucjami Królestwa zapewniającymi bezpieczeństwo niemieckiego wojska do 1 grudnia 1918 roku, gdy miało ulec likwidacji generalne gubernatorstwo. Na skutek kapitulacji Niemiec 11 listopada nastąpiło przyśpieszenie wykonania tych decyzji.

Uwagi

1. Skocz do góry↑ Jednocześnie część Polskiej Siły Zbrojnej.
2. Skocz do góry↑ Niem. Kaiserlich-deutsche Zivilverwaltung beim Generalgouvernement Warschau.

Przypisy

1. Skocz do góry↑ Dz. rozp. dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego Nr 48, poz. 152 i 153.
2. Skocz do góry↑ Ustawa Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej z dnia 9 grudnia 1916 r. (Dz. Rozp. dla Jen.-Gub. Warsz. Nr 57 z 13 grudnia 1916 r.).

Bibliografia[edytuj]

• Marian Eckert: Historia Polski 1914-1939, Warszawa 1990, ISBN 83-02-04044-4.
• Sebastian Haffner: Prusy bez legendy, zarys dziejów, Warszawa 1996, ISBN 83-905989-3-0.
• Janusz Pajewski: Historia powszechna 1871-1918, Warszawa 1978
• Aleksander Kraushar: Warszawa podczas okupacji niemieckiej 1915-1918, Lwów – Warszawa – Kraków 1921 [1]
• Bogdan Hutten-Czapski: Sześćdziesiąt lat życia politycznego i towarzyskiego t. 2. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka, 1936.
• opracowanie o akcie 5 listopada na forum dyskusyjny dotyczącym Austro-Węgier
• Józef Rapacki: Pro memoria. Prusak w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo „Tygodnika Ilustrowanego”. – Śląska Biblioteka Cyforwa (pol.). [dostęp 8-11-2011].

Linki zewnętrzne[edytuj]

• Verordnungsblatt für das General-Gouvernement Warschau – Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej

[ukryj] p • d • e Ziemie I Rzeczypospolitej pod zaborami 1815–1918   Rosja   Królestwo Polskie (kongresowe) gubernia kaliska • gubernia kielecka • gubernia łomżyńska • gubernia lubelska • gubernia piotrkowska • gubernia płocka •gubernia radomska • gubernia siedlecka • gubernia suwalska • gubernia warszawska   Ziemie zabrane obwód białostocki • gubernia chełmska • gubernia czernihowska • gubernia grodzieńska • gubernia kijowska •gubernia kowieńska • gubernia kurlandzka • gubernia mińska • gubernia mohylewska • gubernia podolska •gubernia połocka • gubernia pskowska • gubernia wileńska • gubernia wołyńska   Okupacja niemiecka i austro-węgierska (1915-1918) Administracja Cywilna Polski po lewej stronie Wisły • Generalne Gubernatorstwo Warszawskie •Generalne Gubernatorstwo Lubelskie • Ober-Ost   Prusy Prusy Południowe • Prusy Wschodnie • Prusy Zachodnie • Wielkie Księstwo Poznańskie • Prowincja Poznańska   Austria Królestwo Galicji i Lodomerii • księstwo oświęcimskie • księstwo zatorskie • Wielkie Księstwo Krakowskie   Protektorat Austrii, Prus i Rosji (1815-1846) Wolne Miasto Kraków

Kategoria: 

• Generalne Gubernatorstwo Warszawskie 1915-1918

Co sądzicie o reklamie piwa Lech w Krakowie - podobno "szokuje ...

naqnaq.com720 × 552Search by image

 

Zimny Lech" w pobliżu krypty na Wawelu